Het is een vraag die menig geschiedkundige heeft gepuzzeld: Wie heeft Australië ontdekt? Het antwoord is ingewikkelder dan je misschien zou denken. Hoewel we vaak horen dat kapitein James Cook in 1770 als eerste de oostkust van Australië betrad, was hij zeker niet de eerste die het land zag of er zelfs voet aan wal zette.

Vóór Cook's aankomst waren er al Aboriginals – de oorspronkelijke bewoners van Australië – die het continent al duizenden jaren bewoonden. Daarbij komt nog dat verschillende andere Europese en Aziatische zeevaarders ook claims hebben op vroege ontdekkingen van Australië. Onder hen zijn de Portugezen, Spanjaarden en Nederlanders.

Wat betreft ‘ontdekking' in de context van bekendmaking aan de westerse wereld, kan gezegd worden dat het Nederlandse schip genaamd Duyfken onder leiding van Willem Janszoon in 1606 als eerste gedocumenteerde Europeaan voet aan wal zette op wat nu bekend staat als het Cape York Peninsula in Queensland. Maar zoals ik eerder zei, deze verklaring negeert volledig de bestaande rijke geschiedenis en cultuur van Aboriginals die het land vele millennia voor ons bewoonden.

Inleiding

Australië, het land Down Under, is altijd al een bron van fascinatie geweest voor velen. Maar heb je je ooit afgevraagd wie dit uitgestrekte continent als eerste heeft ontdekt? Om die vraag te beantwoorden, moeten we een duik nemen in de geschiedenis.

Het verhaal begint met de Aboriginals, de oorspronkelijke bewoners van Australië. Zij waren waarschijnlijk de eersten die het Australische continent betraden. De precieze tijdlijn is nog steeds onderwerp van debat bij historici en archeologen, maar de meeste schattingen suggereren dat ze zo'n 40.000 tot 60.000 jaar geleden aankwamen.

Echter, in termen van Europese ontdekking was het Willem Janszoon – een Nederlandse ontdekkingsreiziger – die als eerste voet op Australische bodem zette in 1606. Dit was meer dan 160 jaar voor Captain James Cook zijn beroemde reis naar Botany Bay maakte!

In deze sectie gaan we dieper in op deze belangrijke momenten en kijken we hoe elke stap heeft bijgedragen aan onze huidige kennis over dit prachtige land.

• Jaar: Ontdekker
• Rond 50.000 v.Chr.: Aboriginals
• 1606: Willem Janszoon
• 1770: Captain James Cook

Deze lijst is natuurlijk niet allesomvattend; er waren ongetwijfeld vele anderen die hun eigen rol speelden in de ontdekking en exploratie van Australië. Maar door de focus te leggen op deze sleutelfiguren, krijgen we een duidelijker beeld van hoe Australië bekend werd bij de rest van de wereld.

Nederlandse ontdekkingsreizigers in Australië

Toen ik me verdiepte in de geschiedenis van Australië, vond ik het fascinerend om te ontdekken hoe belangrijk de rol was die Nederlandse ontdekkingsreizigers speelden. Voordat kapitein James Cook claimde dat dit land het eigendom was van Groot-Brittannië, waren er al Nederlanders die hun voetafdrukken achterlieten op het zand.

Een van de meest bekende namen is Willem Janszoon. Hij was ‘t die als eerste Europese ontdekkingsreiziger voet aan wal zette op Australische bodem, en dat al in 1606! Zo'n 164 jaar voor Cook's beroemde reis. Hoewel Janszoon niet veel aandacht heeft gekregen in de geschiedenisboeken, blijft zijn bijdrage enorm belangrijk.

Andere illustere figuren zoals Dirk Hartog en Abel Tasman droegen ook bij aan onze kennis van dit uitgestrekte land. Hartog liet zelfs een tinnen bord achter op wat nu bekend staat als Dirk Hartog Island – een soort vroegmodern “Kilroy was here”. Tasman, wiens naam nog steeds prominent aanwezig is in de vorm van Tasmanië, deed uitgebreide verkenningen en kaartte grote delen van Australië.

Het interessante is dat ondanks deze vroege ontdekkingen door Nederlanders, ze nooit geprobeerd hebben om kolonies te vestigen zoals de Britten later deden. Dit wekt toch wel wat nieuwsgierigheid. Waarom besloot men dit potentieel rijke land links te laten liggen? Een vraag waar historici nog steeds over debatteren.

In ieder geval hebben de Nederlandse ontdekkingsreizigers een onuitwisbare stempel gedrukt op de geschiedenis van Australië. Ze toonden moed, doorzettingsvermogen en durf, en hun avonturen blijven inspireren tot op de dag van vandaag.

De aankomst van Willem Janszoon

Het was in de vroege 17e eeuw, dat een Nederlandse ontdekkingsreiziger genaamd Willem Janszoon op het toneel verscheen. Aangekomen aan boord van zijn schip “Duyfken”, was hij de eerste Europeaan die voet zette op Australische bodem.

Het jaar was 1606 en Janszoon's expeditie markeerde een belangrijke keerpunt in de geschiedenis. Hoewel er geen exacte datum is voor zijn aankomst, wordt algemeen aangenomen dat dit ergens in februari of maart gebeurde. Zijn landing vond plaats aan wat nu bekend staat als Cape York Peninsula, in het noorden van Queensland.

Aanvankelijk had Janszoon weinig geluk bij zijn interacties met de lokale bevolking. Verschillende confrontaties leidden tot verliezen aan beide zijden, waardoor hij uiteindelijk besloot om terug te keren naar zijn schip en verder te zeilen langs de kustlijn. Ondanks deze tegenslagen bleef hij nauwgezet kaarten maken van het landschap.

Hoewel Janszoon's ontdekking niet onmiddellijk tot kolonisatie leidde, legde het wel degelijk de basis voor toekomstige Nederlandse expedities naar Australië. Zijn reis bewees dat er een groot onbekend land ten zuiden van Indonesië lag – iets wat later zou worden erkend als het continent Australië.

De impact van Willem Janszoon's reis kan dus niet worden onderschat. Zijn ontdekking van Australië was een keerpunt in de geschiedenis, het openen van een nieuw hoofdstuk in de wereldontdekking en het leggen van de eerste stenen voor wat uiteindelijk een nieuwe natie zou worden.

Het bezoek van Dirk Hartog

Ik moet je eerst vertellen over de verkenner, Dirk Hartog. Deze Nederlandse zeeman heeft een belangrijk stuk geschiedenis geschapen toen hij als eerste Europeaan voet aan wal zette op wat we nu kennen als West-Australië. Dit gebeurde in 1616, een tijd waarin zeereizen vol ontberingen en gevaren waren.

Hartog's reis was niet zonder risico's. Hij trotseerde stormachtige zeeën, onbekende wateren en mogelijk vijandige inheemse volkeren. Maar het was deze dappere tocht die de weg vrijmaakte voor verdere Europese exploratie en uiteindelijk kolonisatie van Australië.

De reden van zijn komst naar Australië is niet helemaal helder. Sommigen geloven dat hij er per ongeluk terechtkwam tijdens een poging om specerijeneilanden te bereiken via een nieuwe route. Anderen denken dat zijn reis een bewuste poging was om nieuwe landen te ontdekken.

Tijdens zijn korte verblijf liet Dirk Hartog iets achter wat bekend staat als de ‘Hartog plaat'. Op dit platte stuk tin graveerde hij details over zijn aankomst- en vertrekdatum. Deze plaat is het oudste Europese artefact dat ooit in Australië is gevonden.

Dirk Hartogs avontuurlijke geest leeft voort in de harten van veel mensen die gefascineerd zijn door het idee van exploratie en ontdekking. Zijn bijdrage aan de wereldgeschiedenis mag dan misschien klein lijken, toch heeft hij een blijvende indruk achtergelaten op Australië.

De ontdekkingsreis van Abel Tasman

Laten we eerst even iets rechtzetten. Technisch gezien was het niet Abel Tasman die Australië ‘ontdekte'. Aboriginalvolken bewoonden het continent al duizenden jaren voordat Europese ontdekkingsreizigers voet aan wal zetten. Maar in de context van de westerse geschiedenis, wordt Tasman vaak aangeduid als de eerste Europeaan die Australië heeft ‘ontdekt'.

Tasman, een Nederlandse zeeman en ontdekkingsreiziger, begon zijn beroemde reis naar Australië in 1642. Zijn doel? Een vermeende ‘Zuidland' vinden dat volgens geruchten rijk was aan goud en specerijen. Wat hij vond was echter geheel anders.

• Hij kwam eerst op wat nu bekend staat als Tasmanië (naar hem vernoemd), maar dacht dat hij een uiteinde van het Zuidland had bereikt.
• Daarna zeilde hij oostwaarts en werd Nieuw-Zeeland ontdekt.
• Vervolgens ging hij noordelijk en stuitte op de Tonga-eilanden en Fiji.

Pas bij zijn tweede expeditie naar het gebied in 1644 realiseerde Tasman zich dat het landmassa waarop hij stuitte geen verbonden continent was, maar een apart land – wat wij nu kennen als Australië.

Hoewel Tasmans reizen belangrijk waren voor de expansie van Europese kennis over de wereld, waren ze niet meteen succesvol op commercieel vlak. Er werden geen rijke goudmijnen of specerijenplantages gevonden. Toch hebben zijn ontdekkingen de weg vrijgemaakt voor toekomstige expedities en uiteindelijk de Europese kolonisatie van Australië.

Er is veel te leren van Tasmans reizen. Ze herinneren ons aan het belang van exploratie, nieuwsgierigheid en moed in een wereld vol onbekenden. En hoewel we nu op een andere manier verkennen – door wetenschap, technologie en ruimtevaart – blijft die pioniersgeest een essentieel onderdeel van onze menselijke natuur.

De aanspraak van James Cook

Ik wil ‘t eerst hebben over de bekende Britse ontdekkingsreiziger, James Cook. Hij is vaak gecrediteerd als de ontdekker van Australië, maar dat is niet helemaal juist. Ja, hij heeft een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van Australië, maar hij was niet de eerste Europeaan die voet aan land zette.

In 1770 maakte Cook z'n beroemde reis naar het continent op zijn schip, de Endeavour. Zijn missie was om de transitie van Venus over de zon te observeren, wat zou helpen bij het meten van de afstand tussen de aarde en deze planeet. Maar tijdens deze reis kwam hij ook langs het oostelijke kustgebied van Australië.

Nu moet ik benadrukken dat dit gebied voorheen onbekend terrein was voor Europeanen. Dus terwijl andere Europeanen eerder al delen van Australië hadden gezien (zoals Willem Janszoon en Dirk Hartog), was Cook degene die als eerste dit specifieke stuk land claimde voor Groot-Brittannië. Hij noemde dit gebied Nieuw-Zuid-Wales en plantte er een Britse vlag neer.

Daarom kan je stellen dat hoewel Cook Australië niet “ontdekte” in strikte zin, zijn invloed op het continent toch enorm is geweest. Zijn aankomst leidde uiteindelijk tot kolonisatie door Groot-Brittannië en bracht grote veranderingen teweeg in het leven van inheemse bevolking. Maar het is belangrijk om te onthouden dat er al duizenden jaren mensen woonden in Australië voordat Cook arriveerde.

Dus, de aanspraak van James Cook op Australië? Ja, hij heeft een cruciaal onderdeel gespeeld in de geschiedenis van dit continent. Maar nee, hij was niet de eerste die hier kwam en zeker niet degene die ‘t “ontdekte”. Het zijn nuances als deze die historische nauwkeurigheid zo boeiend maken.

Conclusie

Na een diepgaande duik in de geschiedenis van Australië, kan ik bevestigen dat de ontdekking van dit prachtige continent een interessant verhaal is. Het zijn niet alleen de Europeanen die claimen het ‘Nieuwe Land' te hebben ontdekt. In werkelijkheid was Australië al lang bekend bij zijn inheemse volkeren voordat Captain James Cook voet aan land zette.

De Aboriginals, met hun rijke culturele erfgoed en eeuwenoude tradities, waren de ware eerste bewoners. Zij bevolkten het land al ten minste 65.000 jaar voor onze jaartelling. Dit wordt ondersteund door archeologische vondsten en genetisch bewijs.

Toch speelde Captain James Cook ook een cruciale rol in de westerse ontdekking van Australië. Op 29 april 1770 zette hij voet aan wal op wat nu bekend staat als Botany Bay, New South Wales. Hoewel hij dus niet de eerste was om het continent te “ontdekken”, heeft zijn reis wel geleid tot verdere exploratie en uiteindelijk kolonisatie door Europese machten.

• Aboriginals: Eerste bewoners (≥-65.000)
• Captain James Cook: Westerse ontdekking (1770)

Al met al is het duidelijk dat er meer dan één antwoord is op de vraag “wie heeft Australië ontdekt”. Het hangt sterk af vanuit welk perspectief je deze vraag benadert.